Miejscowości - Łeba

Szczegóły

Opublikowano: 17. listopad 2011

ŁEBA - znana miejscowość wypoczynkowa, a także port rybacki; miasto u ujścia rzeki Łeby, położone między dwoma jeziorami: Łebsko i Sarbsko. Na wschód od miasta znajduje się rezerwat leśno- wydmowy "Mierzeja Sarbska" , a na zachód Słowiński Park Narodowy z unikatowymi w skali światowej ruchomymi wydmami.

W dokumentach najwcześniej zanotowano nazwę jeziora Łebska:
1252 Lebsco, 1281 Lebesco, 1313 Lebezk, a jeszcze wcześniej nazwę rzeki Łeba - w 1140 r. Przypuszczalnie już w 1286 r. była pierwsza wzmianka źródłowa o Łebie, którą dokument z 1377 r. zapisał Lebe, z 1583 r. Leba. Ten kompleks nazewniczy z podstawą niezupełnie jasną >Łeb-< jest oczywiście rodzimy. Jakie jest jednak jego pochodzenie? Zastanawiający jest autentyczny przekaz Długosza z XV w., który niejednokrotnie opierał się na terenowych informacjach, podjących brzmienie potoczne, autentyczne, a nie papierowe, zniekształcone: ex lacu Leyba, też Lebsko lacus, flurio Leba. A więc przyjąć należy Łeba, skoro oznaczył Lye-!, dlatego poprawna konstrukcja byłaby >Leba=Luba< od podstawy >lub-< w znaczeniu topograficznym. Por. kaszubska Leba, lebina, lebizna - bujna, twarda trawa, sitowie. Koło Wejherowa jest Łebno. może to pierwotne Lubno! A zatem kaszubskie Łebsko byłoby odpowiednikiem lubuskiego Lubska oraz takich nazw topograficznych, jak: Lubna (potem Lubnia), Łubna, Lubno oraz Lubno. Zamiana "L" na "Ł" może być hiperpoprawna.

W rejonie ujścia Łeby już parę tysięcy lat temu istniały osady ludzkie, O czym świadczą wykopaliska pochodzące jeszcze z epoki kamiennej sprzed 5-2 tys. lat p.n.e. I tak w 1935 r. w Nowęcinie koło Łeby natrafiono na siekierę z rogów jelenia, natomiast w 1937 r. rybak na głębokości 6 m w odległości 200 m od brzegu wyłowił siekierę z brązu. W 1938 r. podczas odbudowy mleczarni w Łebie znaleziono topór kamienny i topór z krzemienia.
Zródła historyczne wymieniają Łebę w 1286 r. Stara osada słowiańska tzw. Stara Łeba leżała na zachodnim brzegu rzeki, w odległości 1,5 km od współczesnego miasta. Stara Łeba została zasypana piaskiem. Niszczona była również przez silne sztormy jakie miały miejsce w latach 1558 i 1572. Nowe miasto zaczęto budować po prawej stronie rzeki. Miasto w latach 1310-1466 znajdowało się w rękach Krzyżaków, w roku 1367 otrzymało prawa miejskie. Po 1466 r. Łeba wróciła do Polski. Miasto było w posiadaniu książąt pomorskich, potem we władaniu elektora brandenburskiego (od 1665 r.). Łeba od wieków zamieszkiwana była przez ludność słowiańską, która ustawicznie była germanizowana. W drugiej połowie XVIII w. król pruski dążący do zagospodarowania mokradeł rozciągających się od Rowów do Łeby, nakazał obniżenie lustra wody jeziora Łebsko i budowę dużego portu. Nowo przekopany kanał łączący jezioro z morzem (kanał Brencken hoffa - od nazwiska budowniczego) został zniszczony przez niespodziewany sztorm. Mieszkańcy Łeby obawiając się rozmycia Mierzei Łebskiej i dalszych powodzi, zasypali kanał. Nieszczęsny budowniczy nie uszedł przed gniewem króla i został karnie wcielony do wojska. W latach 1807-1812 podczas blokady kontynentalnej Anglii zastosowanej przez Napoleona łebianie bogacili się na przemycie angielskich towarów. Kłopoty z żywiołami skończyły się w momencie wybudowania falochronów i regulacji rzeki. W 1850 r. w łebskim kościele zaniechano głoszenia kazań po kaszubsku. Budowa linii kolejowej i połączeń drogowych zapoczątkowały byt Łeby jako kurortu i wczasowiska. Powstawać zaczęły piękne wille, pensjonaty i hotele. Po I wojnie światowej Łeba stała się ulubionym letniskiem niemieckiej cyganerii. Max Pechstein, jeden z największych niemieckich ekspresjonistów na stałe związał się z Łebą. W 1935 r. Mierzeja Łebska zamieniona została w poligon rakietowy. Miasto jest obecnie znanym kąpieliskiem morskim. W 1984 r. otwarto największy w Polsce camping "Intercamp", a miasto dwukrotnie gościło uczestników międzynarodowych zlotów "Rally FICC". W 1998 r. otwarto nowy port jachtowy i rozpoczęto przebudowę portu morskiego. Dzięki turystyce dzisiejsza Łeba jest miastem bogatym. Możliwe, iż to właśnie wpłynęło na pomysł utworzenia w Łebie księstwa, co jest doskonałym chwytem reklamowym przysposabiającym Łebie rzesze turystów.

Stara zabudowa Łeby pochodzi z przełomu XIX i XX w. Najstarszym obiektem i pozostałością starej Łeby są ruiny kościoła św. Mikołaja. Kościół ten przed wiekami znajdował się w samym centrum starego miasta. Istniejący obecnie w Łebie kościół pochodzi z XVII w. Najpierw była to podobno niewiwlka kapliczka wykonana z materiałów pozyskanych ze starego kościoła. Gdy w 1682 r. kaplica ta spłonęłą pobudowano istniejącą do dziś światynię. Do połowy XIX w. wygłaszano tu kazania w rodzimym języku mieszkańców. wewnątrz kościoła obraz Maxa Pechsteina przedstawiający Matke Boską. Perełką architektury jest zameczek z przełomu XIX i XX w. usytuowany nad samym morzem - obecny hotel "Neptun". Przy ul. Kościuszki interesująca grupa domów rybackich z połowy XIX wieku.

Źródło: "Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego"
autor: A. Świetlicka - E. Wisławska